De integratie van stad en land als Nederlandse ontwerpopgave 1980 – 2004

Nederlandse inzending negende Internationale Architectuurbiënnale Venetië

Nederland is met vervagende grenzen tussen stad en land totaal verstedelijkt. Het transformeren van dit hybride landschap door behoud was uitgangspunt van de Nederlandse inzending. Begin jaren tachtig ontwikkelden de ontwerpers Riek Bakker, Frits Palmboom en Michael van Gessel in het ontwerp voor de Rotterdamse uitbreidingswijk Prinsenland (1982-1984) een landschappelijke stedenbouw. Binnen deze ontwerpwijze vond geen simpele invuloefening van programma plaats. Het onderliggende cultuurlandschap werd geanalyseerd, kwaliteiten werden benoemd en deze elementen kregen in de planvorming een nieuwe betekenis. Een bestaande verkavelingstructuur, hoogteverschillen, vestingwerken of infrastructuur brachten in het ontwerp differentiatie aan. Een ontwerp werd op die manier zowel ruimtelijk als functioneel in de omgeving en in de tijd verankerd.

Deze ontwerpmethode werd in Hybrid Landscapes aan de hand van drie stedenbouwkundige projecten geïllustreerd: Prinsenland, Leidsche Rijn (1994-1995) en Maastricht Belvédère (1999-2004). Prinsenland een uitbreidingswijk, Leidsche Rijn gevoelsmatig een satellietstad. Met het ontwerp Maastricht Belvédère maakten de ontwerpers een tegenbeweging zichtbaar en verlegden zij hun aandacht naar het binnenstedelijk gebied.

In 2004 stond Nederland door een oprukkende verstedelijking, problemen met de waterberging, herstructurering van de agrarische sector, het loslaten van de harde grenzen tussen stad en land en een terugtrekkende overheid voor twee belangrijke opgaven: een verdere intensivering van de steden en het ontwikkelen van het platteland. De gepresenteerde ontwerpmethodiek had bewezen verschillende gebieden integraal en met behoud van hun landschappelijke en ruimtelijke kwaliteiten te kunnen transformeren. Het gaf een duidelijk antwoord op de wereldwijde zoektocht naar identiteit binnen stedelijke uitbreidingen en ontwikkelingen in het landelijk gebied. Het karakter werd immers behouden én versterkt.